درس فلسفه و منطق در آزمون سراسری
سوالات درس فلسفه و منطق در آزمون سراسری از سه کتاب فسلفه ی سال سوم، منطق سوم و فلسفه ی پیش دانشگاهی مطرح میشوند. اگر چه در یک نگاه کلی میتوان هر سهی این کتابها را در مقولهی دروس حفظی قرار داد اما با دقت بیشتر در این کتابها و خصوصاً در سوالهایی که از این کتابها مطرح میشوند متوجه میشویم که هر کدام از این منابع را باید به شیوهای خاص و جداگانه مورد مطالعه قرار داد. نکتهای که در مطالعهی هر سه کتاب باید مدنظر داشت و بین هر سهی آنها مشترک است، مرور پیوسته و مکرر آن هاست.
فلسفه سوم دبیرستان
مطالب کتاب فلسفه ی سوم بیشتر مطالبی حفظی هستند و کمتر میتوان مطالب مفهومی را در آن پیدا کرد. بنابراین برای تسلط بر مباحث آن تنها راهحل موجود مرور پیوستهی مطالب آن است. از آنجا که تعداد سوالات درکی و مفهومی زیادی از این کتاب طرح نمی شود، پس لزومی ندارد که دانشآموزان با نگاهی تحلیلی و مفهومی به مطالعهی آن بپردازند. البته مباحث خاصی همچون "علل اربعه"باید با دقت و تمرکز بیشتری مورد مطالعه قرار گیرند. دانشآموزان میتوانند کتاب را خلاصه کنند و خصوصا در بخش دوم( زندگی نامهی بزرگان فلسفهی یونان قدیم) نکات مهم و برجسته را مشخص کنند تا در مرورهای بعدی کمتر وقت خود را برای مطالب کماهمیت صرف کنند. برای آگاهی از مطالبی که اهمیت دارند میتوان از سوالهای کنکور سالهای قبل بهره گرفت. سوالات آزمون سراسری و آزاد به صورت مبحثی در کتاب آبی کانون( هشت درس در هشت کتاب) ذکر شدهاند که کار دانشآموز را در بررسی مباحث مهم تسهیل می کند. برای مثال "نظریهی مثل"از مباحثی است که معمولا مورد توجه طراحان سوال بوده است.
منطق
کتاب منطق ، کتابی حفظی- مفهومی است. پس دانشآموزان هم باید به مرور پیوسته آن پرداخته و هم با نگاهی تحلیلی و مفهومی آن را مطالعه کنند. هنگام مطالعه کتاب باید ضمن توجه به مسائل جزئی و ریز و حتی پاورقیها، کلیت مطالب را نیز درک کند. در مطالعهی کتاب باید دو مطلب را رعایت کنند. یکی اینکه در صورت عدم درک یک مطلب با کمک معلم خود بتوانند مشکل خود را رفع کرده و به درک درستی از مطلب دست یابند. دوم اینکه پس از مطالعهی هر مبحث تستهای مربوط به آن را نیز بررسی کنند. هنگام تستزنی باید به پاسخهای تشریحی سوالات دقت داشته باشند. با بررسی پاسخهای تشریحی میتوان به درک و فهمی عمیق از مطالب دست یافت. محتوای کتاب به گونهای است که به راحتی می توان مطالب را به شیوههای مختلف خلاصه و دستهبندی کرد. مباحث منطق به گونه ای سازمان دهی شده اند که به راحتی می توان آن را به صورت نمودار ها و جداول مختلف خلاصه کرد و یا از درخت دانش برای خلاصه برداری استفاده کرد (در ادامه نمونهای از این خلاصهبرداری ارائه شده است). برای یادگیری تعریف مفاهیم مهم نیز می توان آنها را به همراه مثال های مهم و مشهور تمرین کرد تا در ذهن تثبیت شود. آخرین نکته ی مربوط به کتاب منطق اینکه مباحث کتاب فلسفه پیش ارتباط تنگاتنگی با مباحث این کتاب دارد و برای درک مطالب کتاب فلسفه حتما باید بر مطالب منطق تسلط داشته باشند.
در ابتدای توضیح این مطلب، که کتاب منطق به چه صورتی باید مطالعه شود، لازم است متذکر شویم که مطالب کتاب منطق بهطور زنجیرهای به هم وابستهاند. یعنی برای فهمیدن کامل یک مبحث لازم است که ابتدا بر مباحث قبلی مسلط شده باشید. مثلاً در درس هفتم که راجع به تعریف است، از مطالب کلیات خمس که موضوع درس ششم است، استفاده شده است و داوطلبانی که درس شش را به خوبی مطالعه نکرده باشند، مسلماً در درس هفت نیز با مشکلات فراوانی روبه رو میشوند.
پس نکته اول و در واقع مهمترین نکته در خواندن این کتاب آن است که درسهای کتاب را به ترتیبی که در کتاب آمدهاند و با دقت و عمق کافی بخوانید. نکته دومی که میخواهم بسیار بر روی آن تأکید کنم، خلاصهبرداری از دروس است. اینکار دقت و عمق مطالعه شما را افزایش میدهد و بهعلاوه، دورهکردن مطالبی را که پیشتر خواندهاید، برای شما آسانتر میکند.
داوطلبانی که در ماههای پایانی مطالعه خود برای کنکور، بتوانند دانستههایشان را بهتر و سریعتر مرور کنند، بهطرز شگفتانگیزی نتیجه بهتری میگیرند. خلاصهبرداری شما میتواند بهصورت یک نمودار ساده از رئوس مطالب گفتهشده در یک درس باشد؛ مانند آنچه که در پایان درس مبحث قضایا آمده است؛ و یا درک و برداشتتان از یک مفهوم را به زبان خودتان بنویسید و سعی کنید تمام نکات مهم را در آن بگنجانید. به هر حال، آنچه که اهمیت دارد این است که با دیدن خلاصههایتان نکات گفتهشده در کتاب را بهخاطر بیاورید.
اما چگونه باید اطمینان یابیم که خلاصههای ما تمام مطالب مهم کتاب را پوشش داده است؟
نکته سوم برای مطالعه درس منطق این است که پس از خلاصهبرداری و مرور خلاصههایتان، سعی کنید خودتان پرسش و تمرین انتهای هر درس را بدون مراجعه به متن کتاب جواب بدهید. ممکن است نتوانید پاسخ برخی سؤالات را در خلاصههایتان بیابید و مجبور شوید به متن کتاب مراجعه کنید که این نشانه آن است که شما از خلاصهکردن آن نکته غافل شدهاید.
با این ترفند شما میتوانید خلاصههایتان را تکمیل کنید. بد نیست بدانید که هرساله تعدادی از سؤالات کنکور، از مثالهای بخشهای پرسش و تمرین طرح میشوند. پس فایده بزرگ دیگر این ترفند این است که شما با مواد اولیه کنکور سراسری بهخوبی دست و پنجه نرم میکنید.
سؤال ۲۴۳ آزمون ۸۸ نمونهای از این مطلب بود که در اینجا ذکر میکنیم:
سؤال: بین کلیات: "مثنوی و غزل" و "معرف و حجت" بهترتیب کدام یک نسبتهای چهارگانه منطقی حاکم است و از اسناد آن دو کلی به یکدیگر، به ترتیب چند قضیه حاصل میشود؟
۱) تباین – تساوی – دو – دو 2) تباین – تباین – دو – دو
۳) تساوی – تباین – سه – چهار 4) تباین – تساوی – سه – چهار
اگر به پرسش ۶ بخش پرسش و تمرین درس پنج (مبحث تصور) دقت کنید، میبینید که این عیناً از پرسش ذکر شده طرح شده است.
توصیه پایانی ما برای ایام تابستان این است که سعی کنید پیش از شروع دروس پیشدانشگاهی، کتاب منطق خود را کاملاً مطالعه کنید چرا که مطالب این کتاب پیشنیاز کتاب فلسفه پیشدانشگاهی محسوب میشوند
فلسفه پیش دانشگاهی
کتاب فلسفهی پیشدانشگاهی یکی از کتابهای نسبتا دشوار علوم انسانی میباشد که مطالب مفهومی زیادی در آن گنجانده شده است. برای تسلط بر مباحث این کتاب باید چند نکته را مدنظر قرار داد.
- پیشخوانی: دانشآموزان باید قبل از حضور در کلاس مروری هر چند کوتاه بر مطالبی که تدریس میشود داشته باشند تا هنگام حضور در کلاس بتوانند به درکی عمیق از مطالب برسند.
- تفکیک محتوای درس: پس از بررسی درس، مطالب را به دو دستهی مفهومی و حفظی دستهبندی کنند و مطالب مفهومی را با عمق بیشتری مطالعه کنند و از مطالب حفظی خلاصهبرداری کنند.
- نکتهبرداری و سوال: هنگام حضور در کلاس درس فلسفهی پیشدانشگاهی باید مانند درس ریاضی از مطالب ارائه شده خلاصهبرداری کنند و هیچ گونه سوال خود را بدون پاسخ باقی نگذارند. و همهی مطالبی را که نیاز به توضیح بیشتر دارد با دبیر عنوان کنند.
- مرور مطالب و یادداشتبرداری: مرحلهی چهارم در مطالعهی فلسفهی پیش، به مرور مطالب ارائه شده در کلاس درس مربوط میشود. نکتهی اول اینکه مرور مطالب باید در همان روزی که مطالب تدریس شده صورت گیرد و باید ابتدا به مرور نکتهبرداریهای سر کلاس سپس به مطالعهی متن کتاب پرداخته شود. هنگام مطالعهی متن کتاب میتوان به خلاصهبرداری از مطالب پرداخته و مباحث مختلف را خلاصه کرد.
تستزنی: پس از اتمام مرور مباحث کتاب، باید تستهای مربوط به آن نیز بررسی شود. همانند منطق، در فلسفه نیز باید به توضیحات و پاسخهای تشریحی پاسخنامه دقت کامل داشته باشند و با استفاده از آن سعی کنند به بالاترین سطح تسلط از مطالب نسبتا دشوار فلسفه دست یابن
در سالهای اخیر طراحان سؤال برای آنکه بتوانند از مباحث بیشتری سؤال طرح کنند و دانش و تسلط داوطلبان ورود به دانشگاه را بهتر محک بزنند، بیشتر از سؤالات ترکیبی استفاده میکنند؛ یعنی چند مبحث را در یک تست مورد سؤال قرار میدهند. بدین ترتیب، تقریباً میتوان گفت که بیشتر مباحث کتاب بهنوعی در کنکور مورد توجه طراحان سؤالات هستند و نمیتوان پیشبینی کرد که کدام مباحث بهتر هستند یا احتمال آمدنشان در کنکور سراسری بیشتر است.